Δέσπω Χαραλάμπους
Εγγεγραμμένη Σχολική Ψυχολόγος
ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ-BULLYING
Εγγεγραμμένη Σχολική Ψυχολόγος
ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ-BULLYING
Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού ή bullying, όπως είναι γνωστός ο όρος στη διεθνή βιβλιογραφία, έχει αρχίσει να παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις στη σχολική κοινότητα και να τρομάζει τους γονείς. Καθημερινά όλο και περισσότερα παιδιά παραπονιούνται ότι έχουν κατά καιρούς πέσει θύματα κοροϊδίας άλλων παιδιών και εκφράζουν την απόγνωσή τους και τις εμπειρίες τους ως θύματα εκφοβισμού από συμμαθητές, συνομηλίκους τους ή παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας.
Με τον όρο σχολικός εκφοβισμός εννοούμε μια επαναλαμβανόμενη σωματική ή ψυχολογική βία που ασκείται από έναν ή περισσότερους μαθητές σ’ ένα θύμα που δεν μπορεί να αμυνθεί επειδή βρίσκεται σε θέση αδυναμίας ενώ ο επιτιθέμενος δρα με πρόθεση να βλάψει το θύμα.
Οι πιο συχνές μορφές του σχολικού εκφοβισμού που παρατηρούνται ανάμεσα σε παιδιά σχολικής ηλικίας είναι:
α. ο σωματικός εκφοβισμός, ο οποίος συνήθως περιλαμβάνει σπρωξίματα, κλωτσιές, μπουνιές, χαστούκια, κτυπήματα με χρήση «όπλων» (π.χ ρόπαλο, ξύλο), τράβηγμα μαλλιών, καταστροφή ή αρπαγή περιουσίας κ.ά.
«Κάθε μεσημέρι, στο δρόμο για το σπίτι, με περίμενε στη γωνία ή ίδια παρέα για να με κτυπήσει και να μου σκίσει τα ρούχα…»
β. ο λεκτικός εκφοβισμός ο οποίος χαρακτηρίζεται από πειράγματα, απειλές, προσβολές, ειρωνείες, ρατσιστικά σχόλια, συνθήματα σε τοίχους, εξευτελισμούς, χειρονομίες, απειλητικές ματιές).
«Με κορόιδευαν για το ντύσιμο μου… έκαναν σχόλια για τα κιλά μου…
έκαναν ότι μύριζα άσχημα μόλις τους πλησίαζα…»
γ. ο κοινωνικός/ψυχολογικός εκφοβισμός. Συχνά περιλαμβάνει διάδοση φημών, αποκλεισμό από την ομάδα των συνομηλίκων ή την παρέα και το παιχνίδι κλπ)
«Κάθε φορά που τους πλησίαζα είτε για να μιλήσουμε έιτε για να παίξουμε αυτοί απομακρύνονταν…»
δ. ο σεξουαλικός εκφοβισμός
κατά τον οποίον το θύμα εξευτελίζεται, ντρέπεται και αισθάνεται αδύναμο όταν ο θύτης προβαίνει σε ανεπιθύμητα αγγίγματα ή στέλνει προσβλητικά μηνύματα με πονηρό περιεχόμενο χωρίς τη θέληση του παιδιού. Η πρόθεση του θύτη δεν είναι να εμπλέξει ένα άλλο πρόσωπο σε ένα υγιές flirt – η επίθεση έχει πρόθεση να πληγώσει.
«Συνέχεια με στρίμωχνε και προσπαθούσε να με αγγίξει. Παρόλο που εγώ δεν το ήθελα αυτός επέμενε και έλεγε να μην συμπεριφέρομαι σαν μωρό. Στο τέλος δεν ήθελα να πάω σχολείο...»
ε. ο Ηλεκτρονικός εκφοβισμός στον οποίο ο θύτης με τη χρήση Ίντερνετ, email, chat room, και κινητών στέλνει μηνύματα με προσβλητικό και απειλητικό περιεχόμενο, με σκοπό την απειλή και την ταπείνωση του παιδιού).
«Άνοιξαν ξαφνικά την τουαλέτα, μ΄ έβγαλαν φωτογραφία με το κινητό και μετά την έδειχναν στ’ άλλα παιδιά..»
Όταν ένα παιδί γίνεται θύμα σχολικού εκφοβισμού με οποιαδήποτε από τις πιο πάνω μορφές συνήθως αυτό μπορεί να εντοπιστεί από τα ακόλουθα σημάδια:
Το παιδί επιστρέφει στο σπίτι με ανεξήγητες μελανιές ή χτυπήματα για τα οποία δεν μπορεί να δώσει εξηγήσεις που ευσταθούν. Τα ρούχα του μπορεί να είναι σχισμένα ή λερωμένα και τα βιβλία του καταστραμμένα. Μπορεί να ζητά ή να παίρνει κρυφά χρήματα κυρίως με σκοπό να τα δώσει στον θύτη-εκβιαστή του.
Στις περιπτώσεις που ο εκφοβισμός δεν είναι σωματικός τα σημάδια μπορεί να μην είναι τόσο εμφανή. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις παρατηρούνται όμως σημαντικές αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού. Πιο συγκεκριμένα μπορεί να αρχίσει ξαφνικά να αισθάνεται φόβο και άγχος όταν πλησιάζει η ώρα για το σχολείο. Μπορεί επικαλούμενο διάφορους πόνους να αρνείται ή να μην θέλει να πάει σχολέιο. Στις περιπτώσεις που πειατεί να το κάνει μπορεί να ζητά επίμονα από τους γονείς του να το συνοδεύσουν στο σχολείο. Συχνά αισθάνεται λύπη και ανασφάλεια, μειώνεται η σχολική του επίδοση και παραιτείται από χόμπι και ενδιαφέροντα.
Πολλά παιδιά που γίνονται θύματα σχολικού εκφοβισμού μπορεί να γίνουν τόσο επιθετικά ώστε και τα ίδια να θυματοποιούν άλλα παιδιά ή ακόμα και τα αδέρφια τους στο σπίτι.
Η παρουσία κάποιων από τα πιο πάνω σημάδια θα πρέπει να κινήσει τις υποψίες ότι ίσως το παιδί σας να έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού.
Τι μπορείτε να κάνετε;
Αν το παιδί σας είναι θύμα εκφοβισμού τότε...
Προσπαθήστε να είστε κοντά του, να του μιλάτε καθημερινά, να το ρωτάτε για το πώς πέρασε στο σχολείο και να συζητάτε μαζί του. Επιβραβεύστε το που σας μίλησε και ενθαρρύνετε το να συνεχίσει να το κάνει.
Μην αγνοήσετε τα σημάδια εκφοβισμού και μην πείτε «δε βαριέσαι, παιδιά είναι», ή «δεν παθαίνει τίποτα, θα γίνει πιο σκληρός έτσι».
Τονίστε στο παιδί ότι δε φταίει αυτό για ότι έγινε. Τονώστε του την αυτο-πεποίθηση και διδάξτε το να επαινεί τον εαυτό του καθημερινά. Διδάξτε του να μην απαντά στις κοροϊδίες και να μην δίνει ιδιαίτερη σημασία. Ενθαρρύνετέ το να στέκεται όρθιο με αυτοπεποίθηση και να λέει στο θύτη «πίστευε ότι θέλεις» ή «άποψή σου» και να αγνοεί οποιαδήποτε άλλη κουβέντα.
Αν το φαινόμενο συνεχίζεται, ενθαρρύνετέ το να κοιτάξει το άλλο παιδί στα μάτια και να του πει καθαρά και σταθερά ΣΤΑΜΑΤΑ ή ΠΑΡΑΤΑ ΜΕ ΗΣΥΧΟ και να φύγει.
Αν το παιδί σας φοβάται ότι θα το κτυπήσουν, συμβουλεύστε το να είναι πάντα με κάποιο φίλο, είτε μέσα είτε έξω από το σχολείο. Αν το εκφοβίζει ολόκληρη παρέα τότε ενθαρρύνετέ το να πιάσει το πιο αδύναμο μέλος της και να του πει ότι αυτό δεν είναι σωστό και δεν θα του άρεσε να του φέρονταν εκείνου έτσι. Αν το παιδί επίμονα αρνείται να πάει σχολείο, επειδή φοβάται, μην το απειλήσετε. Προσπαθήστε να το ακούσετε και να συζητήσετε μαζί του τις επιλογές που έχει για να αντιμετωπίσει την κατάσταση.
Ενισχύστε την ικανότητα του παιδιού σας να δοκιμάζει και να χειρίζεται από μόνο του καινούργιες καταστάσεις. Ενθαρρύνετε το να κάνει νέες φιλίες εντός και εκτός του σχολείου μέσω της απασχόλησής του σε ομαδικές δραστηριότητες (π.χ αθλητισμό, προσκοπισμό, καλλιτεχνικά κλπ.) κατά τα απογεύματα.
Μεταδώστε στο παιδί σας λεκτικά αλλά και έμπρακτα το μήνυμα ότι έχει δικαιώματα και είναι σημαντικό να τα διεκδικεί. Τονίστε ιδιαίτερα το δικαίωμά του να του φέρονται με σεβασμό, να έχει άποψη και να αρνείται αυτό που του ζητούν οι άλλοι αν δεν συμφωνεί, χωρίς να νιώθει ενοχές.
Αν παρόλα αυτά συνεχίζονται να εμφανίζονται σημάδια εκφοβισμού επικοινωνήστε με το δάσκαλο του σχολείου και αναφερθείτε στα συγκεκριμένα περιστατικά. Ανάλογα με το αν θα υπάρξει αλλαγή, μιλήστε στο διευθυντή ή τις αρμόδιες υπηρεσίες.
Αν το παιδί χρειαστεί, ζητήστε ψυχολογική στήριξη από κατάλληλο επαγγελματία (σχολικό/εκπαιδευτικό ή κλινικό ψυχολόγο)
Σε περίπτωση όμως που είστε οι γονείς του παιδιού που εκφοβίζει άλλα παιδιά στο χώρο του σχολείου τότε…
Σταματήστε το αμέσως και εξηγείστε του ότι η συμπεριφορά του δεν είναι αποδεκτή και ότι ο αντίκτυπος στα άλλα παιδιά είναι πολύ βαρύς. Βοηθήστε το να δει μια τέτοια κατάσταση από τη σκοπιά του θύματος.
Διδάξετε στο παιδί σας τρόπους συμπεριφοράς για επίλυση συγκρούσεων που δεν περιλαμβάνουν βία. Επίσης διδάξτε του πώς να ζητά αυτό που θέλει με ευγενικό τρόπο
Μη χτυπάτε το παιδί σας ως τιμωρία για την επιθετική του συμπεριφορά. Του διδάσκετε ακριβώς αυτό που θέλετε να σταματήσει: τη βία. Προτιμήστε την αφαίρεση προνομίων ως τιμωρία.
Γίνεται θετικά πρότυπα στο σπίτι: «το παιδί σας παρακολουθεί».
Επικοινωνήστε με το σχολείο και συζητείστε με το δάσκαλο για την αντιμετώπιση της επιθετικής συμπεριφοράς του παιδιού σας
Επαινείτε και ενισχύετε το παιδί σας κάθε φορά που επιδεικνύει συνεργατικές και φιλικές συμπεριφορές προς άλλα παιδιά
Ελέγχετε συχνά το παιδί σας για να βεβαιωθείτε ότι δεν έχει επιστρέψει σε επιθετικές συμπεριφορές
Αποφύγετε την αγορά παιχνιδιών βίας και την παρακολούθηση σκηνών βίας από την τηλεόραση.
Είναι αναντίρρητα λοιπόν πολύ σημαντικό να βοηθήσουμε τα παιδιά να κατανοήσουν ότι «η βία με οποιαδήποτε μορφή της δεν είναι μαγκιά» και πολύ περισσότερο δεν μπορεί να λύσει τις διαφορές που ίσως έχουν μεταξύ τους στο σχολικό και εξωσχολικό περιβάλλον. Όσο για τα παιδιά θύματα έχουν την ανάγκη να ακούσουν ότι «Δεν είναι μόνα! Πολλά παιδιά πέφτουν θύματα εκφοβισμού από τους συμμαθητές τους. Δεν είναι ντροπή ούτε αδυναμία να ζητήσουν βοήθεια».
Δέσπω Χαραλάμπους
Εγγεγραμμένη Σχολική Ψυχολόγος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου