ΤΕΡΕΖΑ ΒΑΛΑΒΑΝΗ
Μύθοι, όνειρα και μια σιωπή
Τυφλέ ραψωδέ, ταξίδεψε μας πίσω εκεί στην απαρχή της ιστορίας του ανθρώπου. Τότε που οι θνητοί συνδιαλεγόταν με τις ψυχές των προγόνων τους, με ήρωες, θεούς και μυθικά όντα, χωρίς να θεωρούνται αιθεροβάμονες και ονειροπαρμένοι. Τότε που ο νοτιάς ψιθύριζε τρυφερά ιστορίες στα φύλλα και ο φλοίσβος τις σιγοτραγουδούσε ακούραστος στις ακτές, τότε που σε κάθε δέντρο ζούσε το ξωτικό του, και σε κάθε πηγή λουζόταν η νεράιδα της. Τ’ αστέρια σχημάτιζανε εικόνες, που μπορούσε να διαβάσει στα βιβλία τ’ ουρανού κάθε βοσκός, όταν βάραινε τα βλέφαρα των ζωντανών του η νύχτα. Εικόνες που γινότανε ρυθμός στην φλογέρα του Πάνα. Τότε που η ανθρώπινη ζωή, εσύ το είπες ραψωδέ, θύμιζε φύλο στον άνεμο, αφού αόρατες κλώθανε, υφαίνανε και κόβανε τα νήματα οι τρομερές αδελφές, οι Μοίρες. Κι ο θάνατος. Ένα ταξίδι, ένα πέρασμα σε άλλα βασίλεια, υπόγειες διαδρομές με σκοτεινούς βαρκάρηδες και περατίκι ναύλο.
Τότε που οι αρχαίοι πρόγονοι καθισμένοι σε κύκλο μαγικό γύρω από την εστία, τροφοδοτούσαν την φωτιά της φαντασίας και του ονείρου. Λέγοντας ιστορίες, σαν εκείνες που πρωτοτραγούδησες εσύ, τυφλέ ποιητή. Στολίζοντας με ξόμπλια το κεντίδι του χρόνου. Εξευμενίζοντας τον να ‘ναι σπλαχνικός. Κι όχι ο Κρόνος, που συνηθίζει να τρώει τα παιδιά του. Μ’ ορθάνοιχτα στόματα και γουρλωμένα μάτια παρακολουθούσαν την πλοκή των μύθων. Συνταξιδεύοντας μαζί με τον πολυμήχανο πολεμιστή, που θαλασσόδερνε μέσα από χίλιες και μια δοκιμασίες, κατά την προσπάθεια του να επιστρέψει στην πατρώα γη, χρόνια μετά το πέρας μιας οδυνηρής πολιορκίας. «Για ένα πουκάμισο αδειανό, για μια Ελένη», όπως συχνά καταλήγει η ζωή των ανθρώπων, σ’ όλες τις μυθικές ή ιστορικές εποχές. Ή συνοδεύοντας κατά τους ξακουστούς άθλους του τον ρωμαλέο και ατρόμητο ήρωα. Που συναπαντώντας ταυτόχρονα τον δόλο και τον θάνατο, κατάφερε ν’ αντιμετωπίσει την μία φοβερή πρόκληση μετά την άλλη. Παλεύοντας νικηφόρα από τα γεννοφάσκια του με φίδια και με τέρατα. Διδάσκοντας τους κοινούς θνητούς ότι η ζωή αποτελείται από μια σειρά μυήσεις, με διαφορετικό βαθμό δυσκολίας. Και ότι «αυτό που δεν μας σκοτώνει, μας κάνει πιο δυνατούς», γιατί όχι, ακόμα και ήρωες. Ή ακολουθώντας την εκστρατεία του νεαρού βασιλιά από τον βορρά, που ξεκινώντας με μια χούφτα ανδρείους πολεμιστές, τα έβαλε με αυτοκρατορίες. Νίκησε έθνη και ξανασχεδίασε εκ νέου τους χάρτες του τότε γνωστού κόσμου. Ανατρέποντας τον ρου της ιστορίας και αποδεικνύοντας ότι τα όρια τα βάζουμε εμείς και όχι τα φυσικά εμπόδια. Αν κανείς τολμήσει να ονειρευτεί το ακατόρθωτο. Γιατί όχι, μπορεί καβάλα στο φτερωτό του άτι να το φτάσει. Ισάξιος της θείας φύσης του, υπερπηδώντας πάνω από τις όποιες συνθήκες και τα απαγορευτικά πιστεύω.
Αλλά τραγούδησε μας, τυφλέ βάρδε και για τα όνειρα, που είναι ότι πιο «πραγματικό» απ’ ότι μάθαμε να θεωρούμε υπαρκτό, λειτουργούν σαν καύσιμο των μύθων και του ύπνου μας, όνειρα-οχήματα που μας ταξιδεύουν σε κόσμους πέρα κι έξω από τις αισθήσεις μας, κόσμους που κατασκευάζουμε τόσο ευρύχωρους όσο επιθυμεί η φαντασία μας, αλλά και τόσο αχανείς, όσο η υπεραισθητή πραγματικότη- τα, που μας περιβάλλει. Στα όνειρα, εκεί όπου όλα είναι εφικτά, γιατί στο δικό τους χωροχρόνο κινείται με άνεση η ψυχή μας, έτσι απλά, χωρίς άδεια εξόδου και χαρτιά εισόδου. Στα όνειρα, όπου οι συναντήσεις και οι επικοινωνίες με όλα τα όντα είναι εφικτές, συναντήσεις με θνητούς, ψυχές τεθνεώτων, θεούς, αγίους, αγγέλους, δαίμονες, ζώα, τέρατα, πλάσματα της φαντασίας, να συναντιούνται σε σενάρια και πλοκές, που θα ζήλευε και ο πιο ευφάνταστος συγγραφέας. Όνειρα, που ανασύρουν υλικό από τα υπόγεια του ασυνείδητου, επιτρέποντας φόβους και επιθυμίες να εκφραστούν. Όνειρα, που μεταφέρουν μηνύματα και προφητείες, αφήνοντας τις ενοράσεις να προβληθούν στις οθόνες του σήμερα, για τα μελλούμενα που θα συμβούν.
Όνειρα, που μας επιτρέπουν ακόμα και μέσα στο βαθύτατο σκότος της όποιας κρίσης, βαρβαρότητας, σκλαβιάς, να μας φωτίζει τον δρόμο η ελπίδα. Μοναδικό δώρο των θεών που έμεινε για μας μέσα στο προικώο πιθάρι της Πανδώρας, όταν ήρθε η ώρα να τιμωρήσει ο Ζευς τον Προμηθέα για την ύβρη που διέπραξε. Να χαρίσει στο γένος των θνητών, την φλόγα των αθανάτων. Όνειρα, που ιαίνουν θαυματουργά ακόμα και την πιο ανίατη νόσο από το πονεμένο σώμα. Φέρνουν διαύγεια στο συγχυσμένο πνεύμα. Παρηγοριά στο πληγωμένο συναίσθημα. Καθαρότητα στην σκοτεινιασμένη αύρα. Ακόμα και τώρα μας θεραπεύει κατά τον ύπνο μας ο θεός Ασκληπιός. Κι ας μην ερχόμαστε πλέον ικέτες-προσκυνητές στα ιερά του. Δίχως να του προσφέρουμε αναίμακτες κι αιματηρές θυσίες. Συνεχίζει να εμφανίζεται στα όνειρα μας, μεταμφιεσμένος σε σοφό γενειοφόρο γέροντα, σκύλο ή ιερό φίδι. Για να μας ψιθυρίσει, ότι εμείς είμαστε οι ασθενείς και ταυτόχρονα οι θεραπευτές. Αν δεν φοβηθούμε να «πεθάνουμε» ως προς τον παλιό μας, χωμάτινο εαυτό. Και να ξαναγεννηθούμε, ένθεα και φτερωτά όντα, με επίγνωση της ουράνιας μας καταγωγής.
Μύθοι, όνειρα και… μια σιωπή…Εκείνη την σιωπή, που δεν χρειάζεται να μιλήσει γιατί εμπεριέχει μέσα της όλες τις ποιότητες, όλη την σοφία του σύμπαντος.
Την σιωπή της εγκαρτέρησης των γερόντων, όταν κάθονται στο κατώφλι των σπιτιών τους το σούρουπο. Την σιωπή της εξερεύνησης, της πρώτης ματιάς των νιογέννητων όταν μισότυφλα ανιχνεύουν τον έξω από την μήτρα κόσμο. Την σιωπή της ευλογίας, που είναι όταν τα χέρια πλάθουν το ψωμί για τους αγαπημένους. Την σιωπή της ευεργεσίας του ήλιου, που ρίχνει τις ακτίνες του επί δικαίων και αδίκων. Την σιωπή της ευγνωμοσύνης της βουνοκορφής, όταν τα σύννεφα την αγκαλιάζουν τρυφερά. Την σιωπή της περισυλλογής του βράχου, που καμαρώνει ακλόνητος τα περίεργα καμώματα της θάλασσας. Την σιωπή της περηφάνιας, όταν οι καρποί ξεχειλίζουν απ’ τα βαρεμένα δέντρα. Δέντρα που βγήκαν μέσα από σπόρους νανουρισμένους από την σιωπή της γης. Την ντροπαλή σιωπή δυο προσώπων που πρωτοκοιτάζονται, πουλιά που πιάστηκαν μαζί στο δόκανο του έρωτα. Την σιωπή του αποχαιρετισμού ενός κουρασμένου προγόνου, όταν, πλήρης ημερών, φεύγει για το τελευταίο το ταξίδι. Την ιερή σιωπή του αναχωρητή, που γίνεται μέσα του αδιάλειπτη προσευχή και συνεχής διαλογισμός, για το καλό και τη φώτιση όλων των όντων.
Μιλώντας για μύθους, όνειρα και μια σιωπή, ας ταξιδέψουμε μέσα από πινελιές και χρώματα, φιγούρες, φόρμες και συνθέσεις, ανιχνεύοντας την προσωπική μυθολογία, το προσωπικό όνειρο, την προσωπική σιωπή άξιων καλλιτεχνών, μέσα από την έμπνευση του αρχετυπικού υλικού. Άλλωστε κάθε πραγματικός καλλιτέχνης, χρειάζεται την εσωτερική σιωπή και περισυλλογή, ώστε να μπορέσει να οραματιστεί και να ονειρευτεί, καρποφορώντας την δική του προσωπική μυθολογία.
Κάποιες σκέψεις της Τερέζας Βαλαβάνη (ψυχολόγου, εικαστικού, συγγραφέως),
που καταγράφηκαν ξημερώματα της 14 του Οκτώβρη στον Λέντα, αρχαίο ασκληπιείο, με αφορμή την ομώνυμη συλλογική έκθεση «Μύθοι, όνειρα και μια σιωπή» του Μουσείου Εικαστικών Τεχνών Ηρακλείου, Οκτ. 2013 - Μάρτη 2014
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου