ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΑΘΗΣ (1913-1987)
Ο ΑΦΑΝΗΣ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΡΓΩΝ ΤΟΥ,
ΣΤΟ ΟΙΚΗΜΑ ΤΟΥ ΕΚΑΤΕ- 21/11/2013
Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 χρόνων από τη γέννηση του ζωγράφου Κώστα Στάθη, του αφανούς πρωτοπόρου της Σύγχρονης Κυπριακής Ζωγραφικής, κατά γενική παραδοχή, το ΕΚΑΤΕ διοργανώνει στις 21 Νοεμβρίου 2013, αναδρομική έκθεση αντιπροσωπευτικών έργων του. Ο Στάθης υπήρξε ιδρυτικό μέλος του ΕΚΑΤΕ και άφησε πλούσιο έργο, το οποίο πρόσφατα ήρθε στην επιφάνεια.
Το πρώτο βήμα για την αποκάλυψη αυτού του σπάνιου και τολμηρού ταλέντου έγινε το 2010 με τη διοργάνωση έκθεσης έργων του ζωγράφου και την έκδοση ενός αξιόλογου βιβλίου για τη ζωή και το έργο του. Αυτό επιτεύχθηκε με τη συνεργασία μιας ομάδας εκτιμητών και μελετητών του έργου του, του Ιδρύματος Τηλέμαχου Κάνθου και των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού.
Την έρευνα και τη συγγραφή του βιογραφικού κειμένου για τον Κώστα Στάθη είχαν κάνει οι Νικηφόρος Ορφανός, Ευρυδίκη Περικλέους- Παπαδοπούλου και Στάθης Ορφανίδης. Τηντεχνοκρατική έρευνα, ανάλυση και παρουσίαση του έργου του, είχε κάνει η Δρ. Ελένη Νικήτα με ένα διεισδυτικό και προσεγμένο κείμενο με πολύ θετικά σχόλια και επισημάνσεις, που συνέβαλαν στην ανάδειξη του καλλιτέχνη.
Ο Κώστας Στάθης γεννήθηκε στο χωριό Ασκάς της επαρχίας Λευκωσίας. Φοίτησε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο και στη συνέχεια στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (1936-1941). Επέστρεψε στην Κύπρο χωρίς να ολοκληρώσει πλήρως τις σπουδές του, λόγωτης Γερμανικής κατοχής και οικονομικών δυσκολιών και άρχισε μια πολλά υποσχόμενη δημιουργική πορεία με έντονη παρουσία στα εικαστικά δρώμενα της Λευκωσίας (1942-1947). Το 1948 μια σοβαρή ψυχική ασθένεια τον καθήλωσε, αναγκάζοντας τον να αποσυρθεί το 1950 στο χωριό του, τον Ασκά, εγκαταλειμμένος και απομονωμένος,συνεχίζοντας όμως να δημιουργεί αδιάκοπα σε μια μοναχική πορεία μέχρι τον θάνατο του, το 1987, παραμένοντας όμως στην αφάνεια.
Για το έργο του ζωγράφου θα μιλήσει η Δρ. Νίκη Λουιζίδη, ομότιμη καθηγήτρια της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας και επισκέπτρια καθηγήτρια στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ).
Στον κατάλογο που θα κυκλοφορήσει με την ευκαιρία της έκθεσης, η Δρ. Νίκη Λουιζίδη κάνει μια εκτενή παρουσίαση του έργου του Στάθη. Παραθέτουμε πιο κάτω μερικά αποσπάσματα, που ρίχνουν άπλετο φως στο έργο του ζωγράφου και το τοποθετούν στις σωστές του διαστάσεις.
«Αν ο Κώστας Στάθης είχε ζήσει στο Παρίσι ή σε κάποια άλλη καλλιτεχνική Μητρόπολη των αρχών του περασμένου αιώνα, το έργο του σίγουρα θα ανταγωνιζόταν τις πλέον προωθημένες δημιουργίες των λεγόμενων μεταϊμπρεσιονιστικών κινημάτων. Ο ίδιος, δεν θα δυσκολευόταν να ακολουθήσει τις τολμηρές συνθετικές κατακτήσεις γνωστών Ευρωπαίων καλλιτεχνών»
«Το δυσκολότερο πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει, όχι μόνο ο ειδήμων αλλά και ένας σχετικά ενημερωμένος αποδέκτης των μηνυμάτων του καλλιτέχνη, είναι η αντιστρόφως ανάλογη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στην αναπάντεχα ανοδική εξελικτική πορεία του έργου του και στη δραματικά φθίνουσα πορεία της προσωπικής του ζωής. Ο Κώστας Στάθης, όσο περισσότερο απομονωνόταν στο χωριό του τον Ασκά ζώντας τη ζωή ενός ταπεινού και στερημένου απ’ όλα ερημίτη, άλλο τόσο η τέχνη του κέρδιζε σε τολμηρότητα, σε χρωματικό πλούτο και προπάντων σε μια απαράμιλλη αξιοποίηση του φωτός βασισμένη στα διδάγματα της επαναστατικής οπτικής του Cézanne. Ένα λοιπόν από τα βασικά ερωτήματα που γεννιούνται για το μεθοδικό ερευνητή του έργου του, είναι το πώς ήταν δυνατό να δουλεύει τόσο μακριά από τα γνωστά καλλιτεχνικά κέντρα του μοντερνισμού και ταυτόχρονα να είναι τόσο κοντά σε αυτό που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε «γραμματική» της νεώτερης αντίληψης της σύνθεσης».
«Υπάρχει μια πολύ βασική απορία στην οποία θα προσπαθήσω να απαντήσω: Ο Κώστας Στάθης κατορθώνει τελικά να διαμορφώσει ένα δικό του εικαστικό ιδίωμα συνδεδεμένο με μια δική του οπτική και με λίγο ή πολύ ευδιάκριτες εξελικτικές φάσεις; ή η εντυπωσιακή πορεία του στηρίχθηκε στις παρορμήσεις μιας χαρισματικής αλλά «ατίθασης» προσωπικότητας; Δεν θα αναλάμβανα την ευθύνη ενός τέτοιου κειμένου αν δεν πίστευα ότι ο συγκεκριμένος καλλιτέχνης δεν είναι απλά ένα «πηγαίο ταλέντο» αλλά ένας ξεχωριστός δημιουργός ο οποίος, παρά την αδυναμία άμεσης επαφής με καλλιτέχνες και μουσεία του εξωτερικού, κατανόησε όσο κανένας άλλος της γενιάς του- με εξαίρεση τον Χριστόφορο Σάββα- τις βασικές κατακτήσεις της μοντέρνας οπτικής».
«Στο έργο του Κώστα Στάθη η ανθρώπινη μορφή αποτελεί ένα κομμάτι της φύσης. Έτσι κι αλλιώς δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, αφού ο καλλιτέχνης δεν ζωγραφίζει ατομικά ή ομαδικά πορτρέτα αστών, αλλά χωρικούς στην καθημερινή τους δουλειά στα χωράφια, σκηνές από θρησκευτικά έθιμα, δουλειές των γυναικών στο σπίτι και μερικές ομάδες παιδιών (τα οποία αγαπούσε ιδιαίτερα) που τρέχουν, παίζουν ή συζητάνε. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο Στάθης δεν επιχείρησε ποτέ να κάνει πορτρέτα ούτε ηθογραφική ζωγραφική, όπως δεν απέφευγαν τελικά να κάνουν άλλοι Κύπριοι δημιουργοί».
«Ο Κώστας Στάθης υπήρξε μια καλλιτεχνική ιδιοφυία πρώτου μεγέθους που δοκιμάστηκε δραματικά όχι για να σταδιοδρομήσει, αλλά απλώς για να επιβιώσει. Δεν συμπαθώ διόλου τα τοποκεντρικά εγκώμια- πολύ συνηθισμένα σε Ελλάδα και Κύπρο και μάλιστα κατόπιν εορτής- αλλά είμαι υποχρεωμένη να πω ότι η Κύπρος χάρη στον ιδιαίτερο πολιτισμό της (με βαθιές επιδράσεις από Ανατολή και Δύση) διέθετε και διαθέτει ένα καλλιτεχνικό δυναμικό που πάει χαμένο ή αυτοεξορίζεται, εξαιτίας της αδιαφορίας της Πολιτείας. Χρέος μας απέναντι στη μνήμη του Κώστα Στάθη είναι η ιστορία του να μην επαναληφθεί».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου